Krachtens wettelijke regeling oefent u tijdens het huwelijk samen met uw echtgenoot het ouderlijk gezag uit. Ouderlijk gezag aanvragen is niet nodig. Op deze hoofdregel bestaat een uitzondering; beide ouders of één van hen kunnen van het ouderlijk gezag worden ontheven of daaruit worden ontzet. De rechtbank kan op verzoek van de Raad voor de Kinderbescherming of het Openbaar ministerie het gezag van een ouder beëindigen. Een dergelijk verzoek wordt toegewezen indien de minderjarige zodanig opgroeit dat hij in zijn ontwikkeling wordt bedreigd en de ouder niet in staat is de verantwoordelijkheid van de verzorging en opvoeding te dragen. Ook als het gezag wordt misbruikt kan dit door de rechter worden beëindigd.

Het ouderlijk gezag van gehuwde ouders heeft betrekking op de kinderen van die ouders samen. Als de kinderen zijn geboren vóór het huwelijk geldt het ouderlijk gezag ook over die zogenaamde voor–kinderen. Ook dan hoeft ouderlijk gezag aanvragen dus niet. Het gedeeld gezag kan niet toekomen aan meer dan 2 personen.

Na de echtscheiding

Na de echtscheiding blijven de ouders gezamenlijk het ouderlijk gezag uitoefenen. Gezamenlijk gezag aanvragen na de scheiding hoeft dus niet meer. Dat was vroeger wel anders. Dan kon je wel gezamenlijk gezag aanvragen, maar je kreeg het niet altijd. Zeker als de ouders niet tot een goede communicatie in staat waren. Dan werd het verzoek afgewezen. Gelukkig is het handhaven van het ouderlijk gezag na echtscheiding tegenwoordig de hoofdregel. Beide ouders blijven derhalve volledig verantwoordelijk voor hun kinderen.

In het kader van een echtscheiding kan een van de ouders ook het eenhoofdig ouderlijk gezag aanvragen. Dan vraagt hij de rechter om voortaan alleen met het ouderlijk gezag te worden belast. Indien sprake is van een situatie waarin de kinderen klem en verloren dreigen te geraken tussen de beide ouders wanneer zij samen het gezag zouden behouden, wordt een dergelijk verzoek toegewezen. Ook als dit anderszins in het belang is van het kind, kan de rechter die beslissing nemen. Conflicten of communicatieproblemen alleen zijn echter onvoldoende om tot eenhoofdig gezag te kunnen komen.

Co-ouderschap en gezag

Co-ouderschap is niet hetzelfde als gezamenlijk ouderlijk gezag. Co-ouderschap betreft een afspraak tussen partijen over de mate waarin de ouders de zorg- en opvoedingstaken met elkaar verdelen. Als zij de zorg na de echtscheiding 50-50 verdelen spreekt men van co-ouderschap. Dit staat los van het gezag. Een co-ouderschap verzoeken is dus niet hetzelfde als gezamenlijk ouderlijk gezag aanvragen.

Het ouderlijk gezag van ongehuwden regel je dus samen. Dat kan direct na de geboorte van het kind. Dit wordt echter nog wel eens vergeten. Je kunt op ieder moment daarna samen het ouderlijk gezag aanvragen. Maar soms wil een ouder niet (meer) meewerken aan het vestigen van gezamenlijk ouderlijk gezag. In dat geval kunt u niet meer digitaal het ouderlijk gezag aanvragen. Dan moet u via een gerechtelijke procedure bij de rechtbank het ouderlijk gezag aanvragen. Het komt helaas nog regelmatig voor dat een ouder, veelal moeder, na het verbreken van de relatie niet meer bereid is om het vergeten gezag alsnog te regelen.

U kunt dan het gezamenlijk ouderlijk gezag aanvragen bij de rechtbank. U kunt dan aan de rechtbank verzoeken om u als ouders voortaan met het gezamenlijk gezag te belasten. Een dergelijk verzoek wordt altijd toegewezen tenzij:

• Er een onaanvaardbaar risico is dat het kind klem en verloren geraakt tussen de beide ouders en verbetering niet is te verwachten;
• Een afwijzing anderszins in het belang is van het kind.

De ouder kan ook verzoeken om hem voortaan alleen met het gezag te belasten. De rechter zal dit verzoek slechts toewijzen als dit in het belang is van het kind.

Gezag na overlijden

Na de dood van een ouder oefent de overlevende ouder, die het gezag al had, van rechtswege het ouderlijk gezag alleen uit. Als de overleden ouder alleen het gezag uitoefende, bepaalt de rechter wie na het overlijden het gezag uitoefent. Na overlijden kan de overlevende ouder het ouderlijk gezag aanvragen als hij dat daarvoor niet had. Dat moet via een gerechtelijke procedure. Het verzoek wordt slechts afgewezen indien het belang van de minderjarige zich hiertegen verzet.

Een andere betrokkene kan na overlijden ook met het gezag worden belast. Hij of zij moet dan wel “family life” hebben (gehad) met deze minderjarige. Dat betekent dat er al een gezinsband moet zijn opgebouwd. Bijvoorbeeld met de partner van de overleden ouder bij wie het kind in het gezin woonde. Hij moet het ouderlijk gezag aanvragen bij de rechter.

Ouderlijk gezag aanvragen samen met een ander/ rechten vader

Als een kind wordt geboren tijdens het huwelijk van zijn moeder met een partner, niet zijnde de ouder, dan oefenen moeder en partner van rechtswege samen het gezag uit over dit kind. Dit leidt alleen uitzondering indien het kind tevens in familierechtelijke betrekking staat tot een andere ouder. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn als de biologische vader het kind niet (heeft) erkend. De biologische vader kan de ongeboren vrucht al tijdens de zwangerschap van moeder erkennen, om dit te voorkomen. Het kind erkennen na de geboorte heeft geen effect voor het gezag. De moeder en haar gehuwde partner blijven dan met het gezag belast.

Als het gezag slechts bij één van de ouders berust, bijvoorbeeld de moeder, dan kan moeder samen met haar partner bij de rechtbank het gezamenlijk ouderlijk gezag aanvragen. Hij verzoekt dan om haar voortaan samen met haar partner met het ouderlijk gezag te belasten. De andere ouder kan dit aanvechten. De rechtbank wijst een dergelijk verzoek alleen toe als moeder al 3 jaar alleen het gezag uitoefent, en zij en haar partner al een jaar lang samen voor het kind hebben gezorgd. Ook kan gevraagd worden om de geslachtsnaam van het kind te wijzigen in de achternaam van moeder of haar partner. Een kind van 12 jaar of ouder moet daar wel mee instemmen, anders kan het niet.

Wet lesbisch ouderschap

Sinds 1 april 2014 heeft de gehuwde duo-moeder het wettelijk recht om het gezag te verkrijgen. Ook de erkenning van een kind door de vrouwelijke partner van de moeder is sindsdien mogelijk. Na de erkenning kan de duo-moeder ook gezamenlijk gezag aanvragen.

Geschillenregeling

Het gezamenlijk ouderlijk gezag omvat de plicht en het recht van de ouders om hun minderjarige kind samen te verzorgen en op te voeden. Zij hebben samen de verantwoordelijkheid voor het geestelijk en lichamelijk welzijn van dit kind. Maar wat is de omvang van het gezag in de praktijk? Wanneer moet de dagelijks verzorgende ouder overleggen met de andere ouder? Wat valt er nu wel en niet onder het gezag? Wel, in feite valt iedere beslissing over een kind, hoe klein ook, onder het gezamenlijke gezag van de ouders. Dat betekent dat alles wat u beslist en wat te maken heeft met het kind moet worden overlegd. In de praktijk leidt dit wel tot meningsverschillen. Dan kunt u naar de rechter voor een 253a-procedure.

Veel voorkomende geschillen zijn die over de schoolkeuze en de verhuizing van een kind.

Voor conflictbemiddeling of nadere informatie hierover kunt u contact opnemen met Zwart-Peters Familierecht.